به جرات می‌توان گفت که پرستاری یکی از پر استرس‌ترین مشاغل دنیا است و هرکس قادر به انجام آن نیست مگر اینکه پای عشق و علاقه به این حرفه در میان باشد. پرستاران و سایر کارکنان بخش بهداشت و درمان، نقشی اساسی در تامین سلامت جامعه ایفا می‌کنند.
فلورانس نایتینگل که به بانوی چراغ به دست مشهور است، نمادی از ایثارگری قشر پرستار و بنیانگذار حرفه‌ی پرستاری نوین در جهان است. آموزش پرستاری در ایران، بخصوص برای زنان، همواره دچار مشکلاتی بوده‌است. به‌طور مثال تا دهه ۱۹۵۰ میلادی، آموزش پرستاری برای زنان در ایران یک تابوی اجتماعی محسوب می‌گردید.
نخستین موسسه‌ای که به زنان ایران آموزش پرستاری ارائه می‌داد بیمارستان پرزیترین آمریکاییان در تهران از سال ۱۸۹۳ بود. مدارس دیگری در رشت (۱۹۲۴)، همدان (۱۹۲۷)، و کرمانشاه (۱۹۳۱) سپس تأسیس گردیدند. در سال ۱۹۳۶ بود که دانشگاه‌های کشور همانند: ارومیه، تبریز و سپس تهران آموزش پرستاری مدرن را در ایران آغاز کردند. دانشگاه شیراز نیز کار خود را در سال ۱۹۳۷ آغاز کرد. مدیریت و تدوین دوره‌های این موسسات بنا بر درخواست وزارت آموزش عالی کشور تماماً بر عهده متخصصین پرستاری از آمریکا واگذار گردید.
در سال ۱۹۵۶، نخستین کنفرانس سرتاسری آموزش پرستاری در ایران برگزار گردید که بسیاری از سیاستگذاری‌های آتی را باعث شد.
۱۴ مؤسسه آموزش عالی به سال ۱۹۶۹ در ایران رشته پرستاری را ارائه می‌کردند، اما تنها دانشگاه شیراز دوره چهارساله پرستاری ارائه می‌داد. دانشگاه شیراز به ویژه در زمینه آموزش پرستاری در کشور پیشرو بود و نخستین دانشگاهی بود که به پرستاران پروانه حرفه ای اعطا می‌کرد. همچنین تنها در دانشگاه شیراز بود که آموزش پرستاری به زبان انگلیسی ارائه می‌گردید.
بیماری‌های نوپدید، عوامل عفونت‌زای جدید و ناشناخته‌ای هستند که همواره یک چالش بزرگ برای نظام بهداشت در سراسر جهان محسوب می‌شوند. بیماری کووید ۱۹ که طی چند ماه اخیر شیوع بسیار گسترده‌ای در جهان داشته است، یکی از این عفونت‌های نوپدید است که سبب مرگ بسیاری از مردم جهان شده است.
شیوع ویروس کرونای جدید در سراسر جهان، یادآور این مسئله بود که بیماری‌های عفونی همواره یکی از معضلاتی هستند که بشر با آن‌ها مواجه است و تهدیدی مداوم برای سلامت انسان محسوب می‌شوند
در چنین شرایطی بخش مهم و اعظمی از بار مقابله با عفونت‌هایی مانند ویروس کرونا، بر دوش کادر درمان و به ویژه پرستاران است. به همین دلیل سازمان بهداشت جهانی سال ۲۰۲۰ را سال جهانی پرستاران و ماماها نامیده است که با وجود خطر بسیار بالا در کنار بیماران هستند و ضمن تلاش برای بهبود بیمار، با صبر و استقامت به آن‌ها دلداری می‌دهند. این نام گذاری بیانگر این است که پرستاران تا چه حد برای رسیدگی به طیف گسترده‌ای از چالش‌های بهداشتی حیاتی هستند.
در کشور ایران نیز، مانند سایر کشورهای جهان، هرساله روز جهانی پرستار تکریم می‌شود تا به واسطه‌ی آن از فعالان این عرصه که وظیفه‌ی دشواری درحفظ سلامت بیمار بر عهده دارند تشکر و قدردانی شود. همچنین این روز فرصت مناسبی است تا دولت‌ها و سازمان‌های مسئول به بررسی مشکلات پرستاران پرداخته و برای رفع آن‌ها تلاش نمایند.
تعریف پرستار
پرستار بیمار فردی متخصص در زمینه مراقبت تخصصی از بیمار بوده که بعد از طی کردن دوره های اموزشی و تجربی می تواند به اجرای دستورات پزشک بپردازد. پرستار در محیط بیمارستان و همچنین در منزل بیمار قادر به ارائه خدمات مراقبتی و پرستاری می باشد. امروزه مراقبت از بیمار در منزل نسبت به بستری شدن در بیمارستان از الویت بیشتری برخوردار است.
هرچند در گذشته به تمام مراقبین بیماران و ناتوانان پرستار می‌گفتند ولی امروزه پرستار فردی است که دارای تحصیلات دانشگاهی در این زمینه است. اما نکته‌ی قابل تامل این است که در روزهای پرتلاطم کنونی، پرستاران با مشکلات زیادی روبه‌رو هستند که در ادامه به بررسی مختصر برخی از آن‌ها می‌پردازیم.
۱- کمبود نیرو و تعداد زیاد بیماران
یکی از مشکلات اصلی پرستاران، کمبود نیرو در برابر تعداد بسیار زیاد مبتلایان است که روز به روز نیز بر تعداد آن‌ها افزوده می‌شود. همانطور که گفته شد بیماری کووید ۱۹ شیوع بسیار بالایی در سراسر جهان یافته و عده‌ی زیادی را مبتلا کرده است. با توجه به اینکه زیر ساخت‌های مناسبی برای شیوع چنین ویروسی پیش‌بینی نشده بود، ممکن است بسیاری از مراکز درمانی برای مراقبت از بیماران با کمبود نیرو مواجه شده باشند. این مسئله باعث شده تا پرستاران و سایر کادر درمانی فشار بسیار زیادی را برای مراقبت از بیماران کرونایی متحمل شوند.
۲- سیل عظیم مراجعین به مراکز درمانی
مسئله‌ی کمبود نیرو تنها به آنچه گفته شدختم نمی‌شود. ترس و اضطرابی که مردم نسبت به بیماری کووید ۱۹ دارند سبب شده تا بعضی‌ها با مشاهده‌ی علائمی جزئی به بیمارستان‌ها مراجعه کنند و در نتیجه کادر درمان مجبور به پاسخگویی و معاینه‌ی عده‌ی کثیری از مراجعین باشد. این مسئله در کنار فشارهای فیزیکی و روانی، شیفت‌های طولانی مدت، دوری از اعضای خانواده و تلاش‌های شبانه‌روزی پرستاران، ممکن است به شدت پرستاران را آزرده سازد.
۳- پرستاران در معرض خطر بالای ابتلا به کووید ۱۹ هستند
علاوه‌بر کمبود نیرو، پرستاران جزو گروهی هستند که به دلیل تماس مستقیم و مراقبت‌های شبانه‌روزی با بیماران کرونایی، شدیداً در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. استرس ابتلا به این بیماری و انتقال آن به اعضای خانواده، بر فشار روانی وارد بر این افراد افزوده است. با این وجود پرستاران با از خودگذشتگی، همچنان از بیماران مراقبت می‌کنند و برای حفظ سلامت جامعه می‌کوشند.
۴- برخی پرستاران با کمبود تجهیزات مواجه هستند
تجهیزات حفاظت فردی مانند ماسک، گان، دستکش و … از جمله وسایل اولیه‌ای هستند که باید در اختیار تمام پرستاران قرار گیرد. با این وجود به دلیل سیل وسیع بیماران مبتلا به کووید ۱۹، مدیریت و تامین این تجهیزات برای برخی مراکز درمانی دشوار شده است. همانطور که گفته شد پرستاران در خط مقدم جبهه‌ی مبارزه با ویروس کرونا قرار دارند و تامین تجهیزات کافی برای آنان می‌تواند به آرامش روانی این افراد کمک کند.
۵- فشار روانی و دوری از خانواده
از بار روانی سنگینی که پرستاران متحمل می‌شوند نیز نمی‌توان چشم‌پوشی کرد. دوری از اعضای خانواده از یک سمت، و از سوی دیگر دیدن تعداد زیادی از بیماران بدحال و یا مرگ و میرهای فراوان، فشار روانی زیادی را به پرستاران و سایر اعضای کادر درمانی وارد ساخته است. در چنین شرایطی بروز افسردگی دور از ذهن نیست.
قدردان زحمات پرستاران باشیم
با وجود تمامی موارد و مشکلاتی که مطرح شد، همگی می‌بینیم که پرستاران عزیز در برابر تمام مشکلات مقاومت کرده و همواره مدافع سلامت جامعه بوده‌اند. روز پرستار فرصت بسیار مناسبی است تا از پرستاران به پاس زحمات بی‌شمارشان قدردانی شود و با همکاری مسئولین و آحاد مردم، بتوان باری از دوش این افراد زحمت‌کش برداشت. در روزهایی که ویروس نوپدید کرونا هر روز، روی تازه‌ای از خود را نشان می‌دهد و در برهه‌ای از زمان که علم بشر از یافتن راه درمانی برای این ویروس عاجز مانده است، پرستاران عزیز تنها به نجات جان هم نوعان خود فکر کرده و بیش از پیش فداکاری و خدمت‌رسانی به انسان‌ها را نمایان می‌کنند. به مناسبت این روز لازم است تا بیش از هر روز دیگری قدردان زحمات پرستارانی باشیم که سلامت خود را به خطر انداخته و در راستای حفظ سلامت جامعه و هم نوعان خود جان فشانی می‌کنند.
تهیه و تنظیم :
نشاط خسروی- میکروبیولوژیست
منبع:
Lillian Pompian. “Where are the Nurses” The Rotarian. Dec. 1969. Vol. 115, No. 6. pp.15
