در دنیای امروز، اینترنت و شبکه‌های اجتماعی به بخش جدایی‌ناپذیری از زندگی اکثر افراد تبدیل شده‌اند. این ابزارها مزایای فراوانی مانند دسترسی به اطلاعات، برقراری ارتباط با دیگران و سرگرمی را ارائه می‌دهند. با این حال، استفاده‌ی بی‌رویه و غیراصولی از آن‌ها می‌تواند پیامدهای منفی بر سلامت روان انسان داشته باشد.
تاثیرات مثبت:
- ارتباطات اجتماعی: شبکه‌های اجتماعی بستر مناسبی برای ارتباط با دوستان و خانواده، یافتن افراد هم‌فکر و گسترش روابط اجتماعی فراهم می‌کنند. این امر می‌تواند به کاهش احساس تنهایی و انزوا، به خصوص در افراد منزوی و کم‌رو، کمک کند.
- مثال: خانمی که به دلیل بیماری زمین‌گیر شده است، می‌تواند از طریق شبکه‌های اجتماعی با دوستان و خانواده خود در ارتباط بماند و از احساس تنهایی و انزوا رها شود.
- حمایت اجتماعی: در مواقع دشوار، افراد می‌توانند از طریق شبکه‌های اجتماعی از حمایت عاطفی و روانی دوستان و دنبال‌کنندگان خود بهره‌مند شوند. اشتراک‌گذاری تجربیات و دریافت نظرات و راهنمایی از دیگران می‌تواند به بهبود روحیه و افزایش تاب‌آوری افراد در برابر مشکلات کمک کند.
- مثال: دانش‌آموزی که در امتحان خود نمره‌ی ضعیفی گرفته است، می‌تواند در یک گروه حمایتی در شبکه‌های اجتماعی با سایر دانش‌آموزان صحبت کند و از تجربیات و راهنمایی‌های آن‌ها برای جبران نمره‌ی ضعیف خود استفاده کند.
- دسترسی به اطلاعات: اینترنت دریچه‌ای به سوی دنیای اطلاعات و دانش است. افراد می‌توانند از طریق جستجو در وب، مطالعه مقالات و تماشای ویدئوهای آموزشی، به اطلاعات مورد نیاز خود در زمینه‌های مختلف دست پیدا کنند. این امر می‌تواند به ارتقای سطح آگاهی و دانش افراد و توانمندسازی آن‌ها در زمینه‌های مختلف زندگی کمک کند.
- مثال: فردی که قصد دارد یک کسب‌وکار جدید راه اندازی کند، می‌تواند از طریق اینترنت اطلاعات لازم در مورد نحوه‌ی شروع و راه‌اندازی کسب‌وکار، بازاریابی و مدیریت مالی را به دست آورد.
- سرگرمی: شبکه‌های اجتماعی و اینترنت سرگرمی‌های متنوعی مانند بازی‌های آنلاین، تماشای فیلم و گوش دادن به موسیقی را ارائه می‌دهند. این سرگرمی‌ها می‌توانند به کاهش استرس و اضطراب و ایجاد لحظات شاد و مفرح برای افراد کمک کنند.
- مثال: فردی که بعد از یک روز کاری پرمشغله احساس خستگی و استرس می‌کند، می‌تواند با تماشای یک فیلم کمدی یا گوش دادن به موسیقی مورد علاقه خود، به آرامش و relaxation برسد.
تاثیرات منفی:
- مقایسه اجتماعی: افراد در شبکه‌های اجتماعی تمایل دارند بهترین لحظات زندگی خود را به اشتراک بگذارند، که می‌تواند منجر به مقایسه‌ی زندگی خود با دیگران و ایجاد حس حسادت، افسردگی و نارضایتی از زندگی شود.
- مثال: دختری که دائماً عکس‌های سفرهای لوکس و تفریحات دوستان خود را در شبکه‌های اجتماعی می‌بیند، ممکن است احساس کند که زندگی خود پوچ و بی‌معنی است و دچار افسردگی شود.
- اعتیاد به اینترنت و شبکه‌های اجتماعی: استفاده‌ی بی‌رویه از اینترنت و شبکه‌های اجتماعی می‌تواند منجر به اعتیاد و وابستگی به آن‌ها شده و در نتیجه، بر سایر جنبه‌های زندگی مانند کار، تحصیل و روابط اجتماعی افراد تأثیر منفی بگذارد.
- مثال: پسری که به بازی‌های آنلاین معتاد شده است، ممکن است ساعت‌ها وقت خود را صرف بازی کند و از درس و کار و روابط خود با دیگران غافل شود.
- فشار روانی: حجم زیاد اطلاعات و محتوای موجود در اینترنت و شبکه‌های اجتماعی می‌تواند منجر به فشار روانی و اضطراب در افراد شود. همچنین، مواجهه با اخبار منفی و محتوای خشونت‌آمیز می‌تواند سلامت روان افراد را به مخاطره اندازد.
- مثال: زنی که دائماً اخبار منفی و خشونت‌آمیز را در شبکه‌های اجتماعی می‌بیند، ممکن است دچار اضطراب و ترس شود و به سلامت روان او آسیب برسد.
- مشکلات خواب: استفاده از وسایل الکترونیکی قبل از خواب می‌تواند به اختلال در نظم خواب و بی‌خوابی افراد منجر شود. کمبود خواب می‌تواند بر خلق و خو، تمرکز و عملکرد افراد در طول روز تأثیر منفی بگذارد.
- آزار و اذیت سایبری: افراد در فضای مجازی ممکن است مورد آزار و اذیت و تهدید قرار بگیرند، که می‌تواند منجر به آسیب‌های روحی و روانی جدی مانند افسردگی، اضطراب و حتی خودکشی شود.
راهکارهای استفاده‌ی صحیح:
- مدیریت زمان: برای استفاده از اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، زمان مشخصی را در نظر بگیرید و از استفاده‌ی بی‌رویه و غیراصولی از آن‌ها خودداری کنید.
- محتوای سالم: به دنبال محتوای مفید و آموزنده در اینترنت و شبکه‌های اجتماعی باشید و از دنبال کردن صفحات و کانال‌هایی که محتوای منفی و خشونت‌آمیز منتشر می‌کنند، خودداری کنید.
- فعالیت‌های واقعی: وقت خود را صرف فعالیت‌های واقعی و حضوری مانند ورزش، معاشرت با دوستان و خانواده و انجام سرگرمی‌های مورد علاقه خود کنید.
- محافظت از حریم خصوصی: تنظیمات امنیتی حساب‌های کاربری خود را به درستی انجام دهید و از به اشتراک گذاشتن اطلاعات شخصی خود با افراد غریبه خودداری کنید.
- درخواست کمک: در صورت مشاهده‌ی علائم افسردگی، اضطراب یا سایر مشکلات روحی، از یک متخصص بهداشت روان کمک بگیرید.
استفاده از اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، مانند هر ابزار دیگری، دارای مزایا و معایبی است. با استفاده‌ی آگاهانه و اصولی از این ابزارها می‌توان از مزایای آن‌ها بهره‌مند شد و از پیامدهای منفی آن‌ها بر سلامت روان پیشگیری کرد. به یاد داشته باشید که تعادل در استفاده از اینترنت و شبکه‌های اجتماعی و حفظ ارتباط با دنیای واقعی، کلید حفظ سلامت روان در عصر حاضر است.
