سرطان مغز استخوان، علائم، تشخیص، درمان

مغز استخوان یک بافت اسفنجی است که داخل بعضی استخوان‌ها، از جمله مفصل ران و استخوان ران وجود دارد. مغز استخوان دربردارنده‌ی سلول‌های بنیادی است که به انواع سلول‌های خونی موجود در بدن توسعه می‌یابند، از جمله:

• گلبول‌های قرمز که اکسیژن و دی‌اکسیدکربن را به سراسر بدن می‌رسانند؛
• گلبول‌های سفید که با عفونت‌ها مبارزه می‌کنند؛
• پلاکت‌ها که به لخته شدن خون کمک می‌کنند؛

بدن معمولا این گلبول‌ها را هنگام نیاز تولید می‌کند، مانند وقتی که گلبول‌های قدیمی ازبین می‌روند. گاهی اوقات این سلول‌ها با سرعت بیش‌ازحد یا غیرطبیعی رشد می‌کنند که آن را به نام سرطان مغز استخوان می‌شناسند.

 

 

 

 

 

انواع سرطان مغز استخوان

سرطان مغز استخوان براساس نوع سلول‌های آسیب‌دیده دسته‌بندی می‌شود.

۱. مولتیپل میلوما

مولتیپل میلوما نوعی از سرطان است که در پلاسماسل‌ها روی می‌دهد. پلاسماسل‌ها در مغز استخوان ساخته می‌شوند.

۲. لوکمیا

لوکمیا سرطان‌های گلبول سفید هستند. گاهی‌اوقات این نوع سرطان‌ها می‌توانند در انواع گلبول‌ها آغاز شوند.

لوکمیاهای حاد سرطان‌هایی با رشد سریع و لوکمیاهای مزمن سرطان‌هایی با رشد آهسته هستند. چندین نوع مختلف لوکمیا وجود دارد:

• لوسمی حاد لنفاوی (ALL): این نوع لوکمیا در کودکان بیشتر از بزرگسالان شایع است.
• لوسمی حاد مغز استخوان (AML): این نوع لوکمیا در بزرگسالان شایع‌تر است، اما در کودکان هم ممکن است توسعه یابد.
• لوسمی مزمن لنفاوی (CLL): این نوع لوکمیا در لنفوسیت‌ها (نوعی گلبول سفید) دیده می‌شود و در بزرگسالان شایع‌تر است.
• لوسمی مزمن مغز استخوان (CML): این نوع لوکمیا کمیاب است. در مغز استخوان آغاز می‌شود و به خون و سایر بافت‌های بدن گسترش می‌یابد.
• لوسمی مزمن میلومونوسیتیک (CMML): این نوع لوکمیا در آن دسته از سلول‌های مغز استخوان یافت می‌شود که دیگر گلبول‌ها را می‌سازند. عمدتا بزرگسالان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
• لوسمی اطفال: لوسمی اطفال شایع‌ترین نوع سرطان است که کودکان و نوجوانان را دچار می‌کند. بیشتر موارد لوسمی اطفال ALL یا AML هستند.

۳. لنفوم‌ها

لنفوم‌ها سلول‌های سرطانی در سیستم لنفاوی هستند. این نوع سرطان‌ها می‌توانند در بسیاری از جاهای بدن، ازجمله در مغز استخوان روی بدهند.

دو نوع اصلی لنفوم وجود دارد:

• لنفوم غیرهوچکین: نوعی لنفوم که روی لنفوسیت‌ها تأثیر می‌گذارد. این سرطان‌ها می‌توانند در هر جای بدن توسعه یابند و بسیاری از انواع مختلف لنفوسیت‌ها را تحت‌تأثیر قرار دهند.
• لنفوم هوچکین: لنفوم هوچکین هم نوعی از سرطان است که روی لنفوسیت‌ها تأثیر می‌گذارد. تفاوت اصلی بین لنفوم هوچکین و غیرهوچکین، وجود نوع مخصوصی از سلول غیرطبیعی به نام سلول رید اشتنبرگ است.

نشانه‌ها و علائم سرطان مغز استخوان

علائمی که فرد مبتلا تجربه می‌کند، براساس نوع سرطان، اینکه کجا قرار دارد و چقدر تهاجمی است، تفاوت دارند.

نشانه‌های مولتیپل میلوما اینها هستند:

• درد یا شکستگی‌های استخوان؛
• خستگی
• افزایش عفونت؛
• تغییر در تعداد دفعات ادرار؛
• سر گیجه
• تشنگی؛
• حالت تهوع یا استفراغ؛
• کاهش وزن.

نشانه‌های لوکمیا اینها هستند:

• ضعف؛
• خستگی؛
• تنگی نفس؛
• تب؛
• درد استخوان؛
• کاهش وزن؛
• تعریق شبانه؛
• بزرگ شدن غدد لنفاوی یا طحال؛
• عفونت‌های مکرر؛
• چهره‌ی رنگ‌پریده؛
• کبودی مکرر و بدون‌دلیل؛
• خونریزی طولانی از زخم‌های کوچک؛
• بدن درد.

 

نشانه‌های لنفوم شبیه به نشانه‌های لوکمیا هستند، اما ممکن است اینها را هم شامل شوند:

• سزفه ی مزمن؛
• خارش پوست؛
• عرق شبانه؛
• خستگی؛
• تب؛
• درد غده‌ی لنفاوی پس از مصرف الکل؛
• بزرگ شدن غدد لنفاوی؛
• کاهش اشتها
• شکم درد؛
• جوش یا غدد پوستی؛
• احساس پر شدن یا پف کردن از طحال بزرگ‌شده.

اگر کسی این نشانه‌ها را دارد، باید سریعا برای معاینه به پزشک مراجعه کند.

تشخیص سرطان مغز استخوان

آزمایش‌هایی که برای تشخیص سرطان مغز استخوان انجام می‌شوند اینها هستند:

• آزمایش‌های خون و ادرار: آزمایش خون یا ادرار می‌تواند پروتئین خاصی را که با مولتیپل میلوما در ارتباط است شناسایی کند. آزمایش خون می‌تواند عملکرد کلیه، سطح الکترولیت یا سایر سطوح گلبولی را هم ارزیابی کند.
• آسپیراسیون مغز استخوان: پزشک‌ها از سوزن مخصوصی استفاده می‌کنند تا یکی از استخوان‌ها را سوراخ کنند و نمونه‌ی کوچکی از مغز استخوان را بردارند. متخصصی این نمونه را زیر میکروسکوپ بررسی می‌کند و دنبال سلول‌های غیرطبیعی یا سرطانی می‌گردد. این آزمایش به‌منظور به‌حداقل‌رساندن ناراحتی یا درد، با بیهوشی انجام می‌شود.
• آزمایش‌های تصویربرداری: اشعه‌ی اکس، اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT)، تصویرسازی تشدید مغناطیسی (MRI) و اسکن برش‌نگاری با گسیل پوزیترون (PET) می‌توانند برای یافتن استخوان‌های غیرطبیعی یا آسیب‌دیده استفاده شوند.

این آزمایش‌ها در طول دوره‌ی درمان هم به‌طور متناوب استفاده می‌شوند تا چگونگی روند درمان یا چگونگی پیشرفت بیماری کنترل شود.

درمان سرطان مغز استخوان

درمان سرطان مغز استخوان بسیار منحصربه‌فرد است و به عوامل زیادی بستگی دارد، ازجمله میزان پیشرفت سرطان و سلامت عمومی فرد مبتلا. درمان می‌تواند به‌منظور بهبود کامل، جلوگیری از انتشار یا گاهی‌اوقات صرفا برای به‌حداقل‌رساندن علائم استفاده شود تا فرد راحت‌تر باشد. وقتی دیگر هیچ سلول غیرطبیعی در خون یا مغز استخوان وجود نداشته باشد، فرد موردنظر بهبود یافته است.

انواع درمان سرطان مغز استخوان عبارت‌اند از:

۱. شیمی‌درمانی

شیمی‌درمانی از دارو برای ازبین بردن سرطان یا جلوگیری از گسترش آن استفاده می‌کند. انواع مختلف زیادی از درمان‌های شیمی‌درمانی وجود دارند.

۲. پیوند مغز استخوان

در بعضی موارد، پیوند مغز استخوان هم یکی از گزینه‌ها محسوب می‌شود، اما همه‌ی بیماران نمی‌توانند از این نوع درمان بهره ببرند. در این درمان، دُزهای بالایی از شیمی‌درمانی به فرد مبتلا داده می‌شود تا مغز استخوان کنونی از بین برود و سپس سلول‌های پیوندی به‌صورت داخل وریدی دریافت می‌شوند.

۳. پرتودرمانی

این درمان شامل اِعمال پرتو مستقیم به سلول‌های سرطانی به‌منظور جلوگیری از تکثیر آنهاست.

پس از تشخیص سرطان مغز استخوان پزشک یا انکولوژیست درباره‌ی گزینه‌های موجود درمانی صحبت کرده و یک طرح درمان ارائه می‌دهند. ممکن است این برنامه به‌صورت دوره‌ای نیاز به تجدیدنظر داشته باشد که بستگی به چگونگی واکنش سرطان به درمان و چگونگی واکنش فرد به داروها دارد.

پس از تشخیص سرطان مغز استخوان، دورنمای موجود از هر فردی به فرد دیگر متفاوت است. بسیاری از افراد با تشخیصی زودهنگام، واکنش خوبی به درمان نشان می‌دهند و پس از بهبودی هم سال‌های سال بدون سرطان به زندگی ادامه می‌دهند.

در موارد دیگری که سرطان تهاجمی است، ممکن است واکنش خوبی به درمان نشان داده نشود. علاوه بر این، هم سرطان و هم درمان‌های سرطان می‌توانند باعث عواقب خطرناکی همچون عفونت شدید یا نارسایی کلیه بشوند.

تحقیقات سرطان مدام در حال یافتن درمان‌های جدید و داروهای امیدوارکننده است. برای گزینه‌های مختلف درمان، باید به پزشک متخصص مراجعه کرد.