دیابت چیست؟
پانکراس (عضوی که پشت معده قرار دارد) به‌طور طبیعی انسولین آزاد می‌کند تا در ذخیره و مصرف قند و چربی حاصل از غذایی که می‌خورید به بدن کمک کند. درصورتی که یکی از موارد زیر رخ دهد، دیابت پیش می‌آید:
- پانکراس انسولین ترشح نکند
- مقدار انسولینی که توسط پانکراس ترشح میشود اندک باشد
- بدن واکنش مناسبی نسبت به انسولین نشان ندهد. به این وضعیت «مقاومت به انسولین» گفته میشود
دیابت یک بیماری مادامالعمر است. حدود یک سوم افراد دیابتی از داشتن این بیماری اطلاع ندارند. با اینحال، هنوز درمانی برای این وضعیت وجود ندارد. افراد مبتلا به دیابت باید برای حفظ سلامتی خود بیماری را کنترل نمایند.
بیش از ۴۲۵ میلیون نفر در سراسر جهان به دیابت مبتلا هستند؛ اکثر این آمار به دیابت نوع ۲ اختصاص دارد که به راحتی با فعالیت بدنی منظم و رژیم غذایی سالم قابل کنترل است.
در قاره آسیا بیش از ۲۳۰ میلیون نفر به دیابت مبتلا هستند. با توجه به شیوع چاقی و سازگاری سریع با سبک زندگی غربی در آسیا، پیش‌بینی میشود تعداد افراد مبتلا به دیابت تا سال ۲۰۴۰ میلادی به بیش از ۳۵۵ میلیون نفر برسد.
نقش انسولین در دیابت
برای درک اهمیت انسولین در دیابت، بهتر است بدانیم بدن چگونه از غذا برای تامین انرژی استفاده می‌کند. بدن از میلیون‌ها سلول ساخته شده است. این سلول‌ها برای تولید انرژی به غذا نیاز دارند. هنگامی که غذا می‌خورید یا چیزی می‌نوشید، بخش اعظم غذای شما به قند سادهای به نام «گلوکز» تجزیه میشود. سپس، گلوکز از طریق جریان خون به سلولهای بدن منتقل میشود و در آنجا از آن برای تامین بخشی از انرژی مورد نیاز برای انجام فعالیت‌های روزمره استفاده میشود.
میزان گلوکز جریان خون توسط هورمون انسولین تنظیم میشود. پانکراس همیشه به مقدار کم انسولین ترشح می‌کند. اگر مقدار گلوکز موجود در خون به میزان مشخصی بالا رود، پانکراس انسولین بیشتری ترشح می‌کند تا گلوکز بیشتری به سلول‌ها وارد شود. درنتیجه، میزان گلوکز خون کاهش پیدا می‌کند.
برای جلوگیری از کاهش بیش از اندازه‌ی گلوکز خون (هایپوگلیسمی یا قند خون پایین)، بدن به شما سیگنال می‌دهد که غذا مصرف کنید و مقداری گلوکز را که در کبد ذخیره شده است آزاد می‌کند. بدن افراد مبتلا به دیابت یا انسولین تولید نمی‌کند یا سلول‌ها نسبت به انسولین مقاوم هستند. درنتیجه، قند به مقدار زیاد در خون جریان پیدا می‌کند که به این وضعیت قند خون بالا گفته میشود. به‌عبارت دیگر، در هر لیتر از خون افراد مبتلا به دیابت 126 میلی‌گرم گلوکز وجود دارد که اگر یک شبانه روز چیزی نخورند، این مقدار بالاتر هم می‌رود.
انواع دیابت
دیابت نوع 1
دیابت نوع 1 زمانی اتفاق می‌افتد که سلولهای پانکراس (به نام سلولهای بتا) که وظیفه‌ی تولید انسولین را برعهده دارند توسط سیستم ایمنی از بین بروند. هیچ انسولینی در بدن این افراد تولید نمی‌شود و به همین دلیل باید برای کنترل قند خون انسولین تزریق کنند. دیابت نوع یک، اختلال خودایمنی است ، سلولهای ایمنی با تخریب سلولهای بتا، تولید انسولین را متوقف می‌کنند.
معمولا دیابت نوع 1 در افراد کمتر از 20 سال رخ می‌دهد ولی ممکن است در هر سنی اتفاق بیفتد.
بدن افراد مبتلا به دیابت نوع 2، برخلاف دیابت نوع 1، انسولین تولید می‌کند. با اینحال، یا انسولینی که توسط پانکراس ترشح میشود کافی نیست یا بدن نسبت به انسولین مقاومت نشان می‌دهد. زمانی‌که میزان انسولین کافی نباشد یا آنطور که باید از انسولین استفاده نشود، گلوکز وارد سلولهای بدن نمی‌شود.
دیابت نوع 2 شایع‌ترین نوع دیابت است درحالی‌که بسیاری از این موارد قابل پیشگیری است، عوارض ناشی از دیابت مانند از دست دادن بینایی، قطع عضو غیر تروماتیک و نارسایی مزمن کلیه که به دیالیز احتیاج پیدا می‌کند، گریبان بسیاری از افراد بزرگسال را گرفته است.
برخی می‌توانند با کنترل وزن، نظارت بر رژیم غذایی و ورزش منظم دیابت نوع 2 را کنترل کنند. اما گاهی نیاز است از قرص‌هایی استفاده شود که در مصرف بهتر انسولین به بدن کمک می‌کند یا تزریق انسولین انجام شود.
پزشکان اغلب می‌توانند قبل از بروز دیابت نوع 2، احتمال وقوع آن را تشخیص دهند. این وضعیت که به آن پیش‌دیابت گفته میشود، زمانی اتفاق می‌افتد که قند خون فرد از حد طبیعی بالاتر باشد اما نه آنقدر که دیابت نوع 2 در او تشخیص داده شود.
دیابت بارداری
دیابت بارداری هنگام حاملگی رخ می‌دهد. تغییر هورمون‌ها در دوران بارداری روی عملکرد انسولین تاثیر می‌گذارد. این وضعیت تقریبا 4% از زنان باردار را تحت‌الشعاع قرار می2دهد. احتمال بروز دیابت بارداری در زنان بالای 25 سال، زنانی که وزنشان از حد طبیعی قبل از بارداری بالاتر می‌رود، سابقه‌ی دیابت در اعضای خانواده‌شان هست یا اسپانیایی، سیاهپوست، سرخپوست یا آسیایی هستند، بیشتر است.
در حین بارداری نشانه‌های بروز دیابت تحت نظارت قرار می‌گیرد. اگر این نوع دیابت درمان نشود، خطر بروز عوارض برای مادر و نوزاد افزایش میابد. معمولا، میزان قند خون ظرف شش هفته بعد از زایمان به حالت عادی برمی‌گردد اما احتمال اینکه زنان مبتلا به دیابت بارداری بعدها دچار دیابت نوع 2 شوند بالا می‌رود.
اگر دیابت داريد چه اطلاعاتی را در مورد کووید ۱۹ (COVID-۱۹) باید بدانید؟
اطلاعات اوليهٔ به دست‌آمده نشان می‌دهد كه افراد ديابتيک يا دارای هر بیماری زمینه‌ای ديگر، بيشتر در معرض ابتلا به نوع شدید بیماری كرونا هستند. محققان در حال بررسی چگونگی اثر ويروس كرونا بر سيستم ايمنی هستند و بر این باورند که بیماران مبتلا به دیابت به نسبت افراد غیردیابتی در معرض خطر بیشتری نیستند؛ بلکه در صورت ابتلا علائم شدیدتری را تجربه می‌کنند. این بیماران بیشتر دچار عفونت‌های مختلف از جمله عفونت‌های تنفسی می‌شوند و امکان شدید بودن عفونت در آنها بیشتر است زیرا قند خون بالا توان سلولهای ايمنی را در مبارزه با عفونت كم می‌كند. بنابراین افراد با قند خون بالا به علت ضعف در سيستم ايمنی در مقابل عفونت‌های ريوی حساس‌تر هستند. البته هنوز اطلاعات کاملی در مورد وجود ارتباط احتمالی بين قند خون كنترل‌شده و کووید ۱۹ وجود ندارد.
چگونه ديابتيک‌ها از خود مراقبت كنند؟
اگر ديابت نوع ١ يا ٢ داريد موارد زير را رعايت كنيد:
- دستانتان را قبل از آماده‌كردن غذا و خوردن آن، هنگام مراقبت از بچه‌ها و افراد بيمار، استفاده از توالت و حضور در مكان‌های عمومی به مدت حداقل ٢٠ ثانيه با آب و صابون بشوييد.
- در فضاهای عمومی ماسک بزنيد. البته لازم نيست از ماسک‌های N۹۵ استفاده كنيد. زيرا اين نوع ماسک مورد نياز كادر درمان است.
- حداقل فاصله یک و نیم متری را رعايت كنيد. در صورت بيمار شدن خود را در خانه قرنطینه كنيد.
- همواره انسولين، گلوگومتر، نوارهای تست كتون و قرص گلوگز را در خانه داشته باشيد.
- اگر از داروهای كنترل‌كنندهٔ فشار خون نظير مهارکننده آنزیم مبدل آنژيوتانسين (ACE inhibitors) و مسدودکننده گيرنده آنژيوتانسين (ARBs) استفاده می‌كنيد، آنها را ادامه دهيد مگر آنكه پزشکتان نظر ديگری داشته باشد.
- در صورت ابتلا به بیماری از داروهای تب‌بر مانند استامینوفن استفاده كنيد.
اگر دیابت دارید و به بیماری کرونا دچار شدید:
- بهتر است افرادی که مبتلا به دیابت هستند، پیش از ابتلا به ویروس کرونا برنامه ریزی کنند که چه کاری باید انجام دهند، به عنوان مثال شماره تلفن ارائه دهنده خدمات درمانی خود را در دست داشته و
- از منابع کافی داروها و مواد مصرفی برای نظارت بر قند خون در خانه برخوردار باشند، به طوری که آنها در صورت بیماری نیازی به بیرون رفتن نداشته باشند یا فقط زمان بازبودن داروخانه محلی اینکار را انجام دهند.
- بیماران اگر به ویروس مبتلا شوند، ممکن است دچار کاهش کنترل قند خون خود در طی بیماری باشد. آنها باید برای بهبود جبرانی دیابت خود، “قوانین روزانه” را که برای هر وضعیت استرس زا توصیه می شود، تمرین کنند.
- در صورت ابتلا بیماران باید روزانه چند بار قند خون خود را کنترل کنند، دریافت مجدد نسخه برای داروهای خود (خصوصاً انسولین) و آنچه ممکن است لازم باشد در داروها یا رژیم غذایی خود انجام دهند و با ارائه دهنده خدمات درمانی خود تماس بگیرند.
- بيماری كوويد ١٩ می‌تواند با افزایش فشار خون، شرايط بی‌آبی (دهيدراتاسيون) را به وجود آورد. بنابراين به ميزان كافی آب بنوشيد و فشار خون خود را اندازه گرفته و به پزشک اطلاع دهيد.
- قند خون خود را به طور مرتب بررسی كرده و اگر بالاتر از ٢٥٠mg/dL بود ممكن است در معرض كتواسيدوزيس باشيد. شرايطی كه بدن با سوزاندن چربی برای توليد انرژی، مقدار بسیار زیادی كتون می‌سازد كه ممکن است برای بدن سمی باشد. مهم است كه در زمان ابتلا به كرونا میزان كتون در خون كم باشد.
- مدیریت و بهبود احساسات خود را در اولویت قرار دهید
- از آنجايی‌كه استرس باعث افزايش قند خون میشود، با انجام دادن کارهای مفرح، نفس عميق کشیدن يا صحبت کردن با یک دوست استرس خود را کنترل کنید.
- به ميزان كافی بخوابيد، در حد توان ورزش کرده و برای ارتباط با دوستان يا خانواده از تكنولوژی استفاده كنيد.
و مهم‌تر از همه اینکه الان در برهه‌ای خاص از زندگی‌مان قرار داریم و اوضاع همیشه به همین منوال باقی نخواهد ماند.
قوانین روزانه بیمار برای مبتلایان به دیابت
- آب کافی بنوشید.
- قند خون خود را کنترل کنید.
- دمای بدن خود را کنترل کنید.
- اگر انسولین تزریق می کنید، کتون بدن خود نیز کنترل کنید.
- توصیه های تیم مراقبت های بهداشتی خود را دنبال کنید.
- با رعایت رژیم غذایی، فعالیت و ورزش بیشتر در منزل و مصرف منظم داروهای دیابت و فشار خون، سعی کنیم کنترل قند خون در بهترین وضعیت باشد.
- تا جایی که ممکن است از منزل خارج نشویم.
- برای ویزیت‌های دوره ای و تجدید نسخه‌های دارویی، در حد امکان، یکی از افراد جوان و سالم خانواده به مطب پزشک یا درمانگاه مراجعه کند.
- برای سوالات و مشکلات غیراورژانس پزشکی، در حد امکان، از طریق تماس تلفنی طبق هماهنگی با پزشک معالج یا درمانگاه اقدام کنیم.
- فعلا در میهمانی شرکت نکنیم و به سفر نرویم.
- در صورت خروج از منزل، تا جایی که ممکن است، در محل‌های شلوغ حاضر نشویم.
- با دیگران دست ندهیم و روبوسی نکنیم.
- بهداشت فردی را رعایت کنیم؛ مهم ترین نکته، شست و شوی مناسب دست ها با آب و صابون و خشک کردن آنها با دستمال کاغذی است. در صورت داشتن علامت‌های بیماری، از ماسک استفاده کنیم.
- اعضای خانواده ما نیز با دقت بیشتری اصول بهداشت فردی و اجتماعی را رعایت کنند و در صورت داشتن علائم بیماری مانند تب، سرفه و تنگی نفس، ضمن توصیه به پیگیری مطابق دستورالعمل های عمومی پیشگیری و درمان، با احترام از آنها دوری کنیم.
تهیه و تنظیم :
نشاط خسروی – میکروبیولوژیست
منبع:
